U dvorištu stare negotinske Crkve, posvećene rođenju Bogorodice, čuvaju se desetine starih spomenika iz okoline Negotina. Iako ti spomenici nisu naročito stari, verovatno od kraja 18. do ranog 20. veka, oni deluju vrlo arhaično i kao da održavaju čitav zbir prastarih tradicija. O Crkvi i o ovim spomenicima, govorio nam je protojerej stavrofor u penziji Ranko Jović.
Pored ostalih znamenitosti, Negotin je grad Stevana Mokranjca, Hajduk Veljka Petrovića a pre svega grad Dositeja Novakovića, prvog episkopa timočkog kasnije negotinskog, koji je dao pečat verskom i kulturnom životu sredinom 19. veka. Takođe, Negotin je poznat po još mnogim znamenitim Srbima, ne samo po Mokranjcu koji je u ovoj crkvi načinio prve muzičke korak, gde je pevao i vodio hor, stasavao za muziku kojom će se baviti.
„Stara crkva je sagrađena 1803. godine, od tvrdog materijala – kamena, kao i mnoge crkve u ovom kraju. Crkva je građena od priloga najviše trgovaca i zanatlija, inače ona je ukopana u zemlju, da ne bi štrčala u odnosu na druge građevine jer Turci nisu dozvoljavali da bogomolje budu mnogo upadljive, pa su čak negde i zvona zabranjivali da zvone. U dvorištu ove negotinske crkve, našli su mesto spomenici koji su ručni radovi tadašnjih majstora kamenorezaca, jer se to isključivo ručno radilo od čuvenog Mokranjskog kamena. Postoji pored sela Mokranja i dan danas jedno nalazište gde se u to vreme vadio kamen, što je bilo veoma teško u to vreme.“
Od njega su građene mnoge kuće sa ornamentikom i mnoge su crkve u okolnim selima sagrađene od tog kamena, pa je tako i ova stara negotinska crkva sagrađena od tog kamena. Jedno vreme je bila premalterisana, ali kad je bilo obeležavanje 200-te godišnjice (2003) skinut je malter i crkva je dobila svoj prvobitni izgled. Crkva je, inače, ušla u treći vek svog postojanja.
„Kada je reč o ovim spomenicima oni predstavljaju verski život tog vremena. To su hrišćanski pravoslavni spomenici, mada neki na prvi pogled ne liče mnogo, na primer ovi u obliku stuba sa kapom na vrhu, međutim svi crteži i sva obeležja su hrišćanska. Tu na primer piše “počiva rab Božiji”, odnosno “sluga Božiji”. Imamo spomenike sa tri krsta, u sredini mali a dva veća sastrane što predstavlja celu porodicu, dakle roditelje i dete.
Spomenici su našli ovde mesto trudom jednog velikog delatnika na polju kulture, pokojnog Miće Stefanovića, koji je dugo godina bio u organizaciji Mokranjčevih dana, rođeni Negotinac i vrstan poznavalac istorije i umetnosti. On se potrudio da se ovi spomenici iz okolnih sela sačuvaju od propadanja, a pravo mesto im je ovde pored crkve. Dakle, ovde niko nije sahranjen osim onih pored same crkve gde imamo znamenite Srbe, na primer potomke kneževske porodice Karapandža kao i crkvene velikodostojnike kao što je Dositej Novaković. Ono što je još važno napomenuti, pored ovog lapidarijuma počivaju i posmrtni ostaci velikog krajinskog junaka Hajduk Veljka Petrovića i njegovog najmlađeg brata Miljka. Veljkovi posmrtni ostaci preneti su ovde 1844. godine, kada je i Sima Milutinović prolazeći ovuda ispevao čuvene stihove koji su urezani na nadgrobnim pločama, gde piše njegovo ime i opevana je njegova borba, njegova junačka pogibija i njegovog najmlađeg brata Miljka. Ovo mesto gde su sahranjeni vojvoda Hajduk Veljko i njegov brat Miljko pripada obično crkvenim velikodostojnicima, ali s obzirom na njegove velike zasluge za oslobođenje ovih krajeva od Turaka i njegove slavne borbe, onda je ovde našao počasno mesto.“
Stara negotinska Crkva je ograđena gvožđem od naoružanja koje je pretopljeno a koristili su ga Srbi za oslobođenje od Turaka, a kameni delovi ograde vode poreklo kao i spomenici iz mokranjskog kamenoloma. Crkva je pod zaštitom Zavoda za spomenika kulture u Nišu, ima redovne službe nedeljom i praznicima, a u vreme „Mokranjčevih dana“ u njoj se povremeno održavaju i koncerti ima i turističke posete. Obe crkve u Negotinu, Muzej, Mokranjčeva kuća…. su nezaobilazna mesta svih onih koji posećuju Negotin bilo iz verskih bilo iz turističkih razloga.
“Crkva je renovirana 2003. godine na 200-togodišnjicu postojanja i evo ušla je u treći vek svog postojanja pevajući u slavu Božiju na spasenje roda hrišćanskog i srpskog”, završava svoju priču protojerej stavrofor u penziji Ranko Jović.
Ovaj medijski sadržaj je sufinansiran sredstvima Grada Zaječara. Mišljenja i stavovi izraženi u tekstu su odgovornost autora i njegovih saradnika i ne predstavljaju nužno zvaničan stav Grada Zaječara.
Grad Zaječar
