Knjaževačka gimnazija osnovana je 1871. godine kao dvogodišnja realka. U zavisnosti od državne politike u školstvu i nastavnih programa, gimnazija je bila i šestogodišnja i osmogodišnja i četvorogodišnja, i državna i privatna. Imala je nekoliko godina prekida u radu tokom ratova. Do danas je ovu školu završilo oko 9 hiljada maturanata. Misija škole ogleda se u razvoju, usavršavanju i daljem napretku učenika uz visok nivo obrazovno-vaspitnog rada. Kroz ovaj hram znanja prošlo je, prolazi i prolaziće na stotine generacija koje iza sebe ostavljaju velike uspehe na različitim poljima znanja. U ovoj ustanovi, uz pomoć sjajnih predavača, rodili su se vrhunski naučnici, umetnici, književnici, sportisti, političari.
Prošlo je više od 150 godina od kada su osnivanjem Knjaževačke gimnazije postavljeni temelji srednjoškolskog obrazovanja u istoriji knjaževačkog kraja. Gledajući u prošlost, školski sistem u Srbiji nije se planski razvijao sve do druge vladavine kneza Mihaila Obrenovića. Prvi pisani dokument o otvaranju knjaževačke dvorazredne realke potiče iz 1869. godine. Dokument predstavlja molbu opštine Knjaževac upućenu ministru prosvete i crkvenih dela. Zahtev je uvažen i odluka o otvaranju doneta je krajem naredne godine. Ubrzo nakon toga, izabrana je kuća za prvi razred realke i odobren je kredit za nabavku najnužnijih stvari. Upis učenika završen je do kraja avgusta, a školska predavanja zvanično su otpočela 2. septembra 1871. Prve generacije Gimnazijalaca učile su zemljopis, krasnopis, srpski jezik, srpsku gramatiku, crtanje, sveštenu istoriju i nemački jezik, a kasnije se uvodi nauka hrišćanska, telesno vežbanje, prirodne nauke, matematika, pevanje, ručni rad i francuski jezik.
O prošlosti svedoče mnoge stare fotografije koje krase zidove današnje škole….
U sadašnjoj zgradi Gimnazija se nalazi od 1951. godine, a od 2003. nosi naziv „Knjaževačka gimnazija“. Danas ova škola obrazuje oko 200 učenika koji uz odlične uslove i stručni nastavni kadar ostvaruju visok procenat prolaznosti na svim fakultetima, a najviše đaka upisuje državne fakultete i to na budžetu. U školi trenutno radi 60-ak radnika i profesora uključujući bibliotekara i psihologa škole.
Nastava se odvija u zgradi škole čija je površina oko 2.800 m2. Unutar zgrade nalazi se 15 specijalizovanih učionica, fiskulturna sala, biblioteka sa čitaonicom, hemijsko-biološka laboratorija, laboratorija za fiziku, kabineti za informatiku.
U poslednjih nekoliko godina dosta toga je urađeno u Knjaževačkoj gimnaziji uz pomoć lokalne samouprave i resornog ministarstva na adaptaciji zgrade. Školske 2017/2018. godine radi unapređenja energetske efikasnosti na zgradi Gimnazije, zamenjeno je ukupno oko 200 prozora, poboljšana propustljivost radijatora i urađena termoizolacija tavanskog prostora, rekao nam je profesor i direktor Knjaževačke gimnazije Žarko Cvetković.
Od čeone fasade preko stolarije, u novom delu zgrade je urađeno popločavanje hodnika, sve su učionice opremljene novim nameštajem, belim tablama, kompjuterima, televizorima, adaptirana je i fiskulturna sala i svlačionice, košarkaško igralište u dvorištu. Tako da kompletna unutrašnjost renovirana i sređena.
„Na novom delu zgrade su azbestne ploče na krovu koje treba zameniti, aplicirali smo kod Ministarstva prosvete da se zameni jer je kancerogeno a i rizično, a želimo još i fasadu dozidane zgrade da sredimo sa izolacijom“, potvrđuje direktor škole.
Što se tiče opremljenosti, škola spada u moderne škole sa savremenim nastavnim sredstvima. Poseduje 25 računara koji se nalaze u dve učionice posebno opremljene za izvođenje nastave na računarima.
Knjaževačka gimnazija ima jedan od najboljih školskih časopisa u Timočkoj krajini – Pogledi. Sami koreni ovog časopisa koji danas izlazi jedanput godišnje, potiču iz davne 1955. godine. Na samom početku nosio je ime Naši pogledi, nažalost, u jednom trenutku nastupila je i duža pauza u pisanju i izdavanju časopisa, da bi nakon nekoliko godina ponovo „zaživeo“. Od 2015. godine časopis doživljava svoje reizdanje, promenjenog fonta i izgleda. Međutim, sadržaj časopisa ostaje delom isti, sa malim dopunama. U njemu se mogu naći aktuelna dešavanja u školi, ali i u društvu, originalni učenički radovi iz književnosti, likovnog stvaralaštva, fotografije, intervjui…..
„Svake godine naši učenici pokazuju odlične rezultate iz engleskog jezika, informatike, sportske ekipe naše škole imale su velike uspehe. Najznačajnija u tom smislu je svakako 2009. godina, kada su košarkaši Knjaževačke gimnazije bili vicešampioni sveta u košarci u Istanbulu, od 29 zemalja čije su školske ekipe učestvovale na prvenstvu“, kaže direktor Cvetković.
Smanjuje se broj dece koja izlaze iz osnovnih škola, pa se tako i u Knjaževačkoj gimnaziji smanjuje broj odeljenja koja upisuju. Žele da vrate sportsko odeljenje da bi deca iz okruženja zbog toga dolazila u Knjaževac koji dosta sredstava ulaže u sport.
Ove školske godine upisani su đaci u dva odeljenja opšteg smera, ukupno je 190 učenika u devet odeljenja, uz nadu da će se narednih godina vratiti na tri odeljenja prvog razreda.
Ovaj medijski sadržaj sufinansiran je od strane opštine Knjaževac. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
